Ο "Χανδράς" είναι ένας ωραίος οικισμός, σε απόσταση 4 χλμ δυτικά της Ζήρου. Βρίσκεται μέσα στο καταπράσινο περιβάλλον των αμπελώνων του οροπεδίου των Αρμενοχαντράδων και έχει να επιδείξει στον επισκέπτη ένα πολύ όμορφο λαογραφικό μουσείο και άφθονες εικόνες στα πέριξ από παλιές πέτρινες βρύσες,
εγχάρακτες επιγραφές, εσωτερικά και εξωτερικά εκκλησιών, παραδοσιακά οικήματα,
ανατολές και ηλιοβασιλέματα, κόλπους και παραλίες, γραφικές ανθρώπινες
φυσιογνωμίες...
Στη περιοχή του ανήκουν οι οικισμοί Βόιλα, Αγ. Παντελεήμονας και Πάνω Παντέλι όπου υπάρχει η παλιά εκκλησία της Μεταμορφώσεως με εξαιρετικής τέχνης τοιχογραφίες και χάραγμα του 1486. Στο Χανδρά σώζονται παλιά αρχοντικά, υπάρχει παλιά Κρήνη και τουρκικό Χαμάμ. Υπάρχει επίσης μικρό αλλά φροντισμένο λαογραφικό μουσείο. Βορείως του χωριού υπάρχει Αιολικό πάρκο, ενώ παλιοί ανεμόμυλοι σώζονται και λειτουργούν κοντά στο χωριό.
Στη περιοχή του ανήκουν οι οικισμοί Βόιλα, Αγ. Παντελεήμονας και Πάνω Παντέλι όπου υπάρχει η παλιά εκκλησία της Μεταμορφώσεως με εξαιρετικής τέχνης τοιχογραφίες και χάραγμα του 1486. Στο Χανδρά σώζονται παλιά αρχοντικά, υπάρχει παλιά Κρήνη και τουρκικό Χαμάμ. Υπάρχει επίσης μικρό αλλά φροντισμένο λαογραφικό μουσείο. Βορείως του χωριού υπάρχει Αιολικό πάρκο, ενώ παλιοί ανεμόμυλοι σώζονται και λειτουργούν κοντά στο χωριό.
Εσωτερικές διαδρομές
Ο οικισμός του Χανδρά ακολουθεί τυπικό δείγμα νησιωτικής αρχιτεκτονικής. Εντός του οικισμού σώζονται παλιά αρχοντικά, παραδοσιακές κατοικίες, παλαιά κρήνη και τουρκικό Χαμάμ, ενώ αρκετοί κάτοικοι αναπαλαιώνουν σημαντικό μέρος των κατοικιών του χωριού με σεβασμό στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική.Στην πλατεία του χωριού λειτουργούν παραδοσιακά καφενεία/ταβέρνες και καταλύματα.
Λαογραφικό μουσείο Χανδρά
Σε μία παραδοσιακή κατοικία πλησίον της κεντρική πλατείας του Χανδρά λειτουργεί ένα μικρό αλλά φροντισμένο λαογραφικό μουσείο στο οποίο έχουν συγκεντρωθεί εκθέματα σχετιζόμενα με την καθημερινή ζωή των κατοίκων από τα τέλη 19ου αιώνα. Τα αντικείμενα που έχουν συγκεντρωθεί αποτελούν ευγενική χορηγία των κατοίκων του χωριού.
Μεσαιωνικός οικισμός "Βόιλα"
Σε απόσταση 800 μόλις μέτρων προς τα ανατολικά βρισκόμαστε μπροστά στα ερείπια της Βόϊλας. Πρόκειται για έρημο μεσαιωνικό χωριό του οποίου την προστασία έχει αναλάβει η Αρχαιολογική Υπηρεσία. Η αίσθηση είναι συγκλονιστική, νιώθουμε ξαφνικά σαν να μας περιβάλλει ο Μεσαίωνας. Διαβαίνοντας τα στενά σοκάκια του χωριού, μέσα από
τα ερείπια με τις καμάρες και τα πλακόστρωτα, τα Φραντζέζικα τόξα και τον αδρό
ρυθμό της τοιχοδομίας μέσα στην κατανυκτική σιγή της εγκατάλειψης νομίζεις πως
ακούγεται ο αχός του καλπασμού του βυζαντινού άρχοντα, του μεσαιωνικού ιππότη,
του Τούρκου σαρικοφόρου.
Σημαντικό μνημείο της Βόιλας είναι η διμάρτυρη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου πού φαίνεται πως έγινε τον 15ο αιώνα. Στο δυτικό άκρο του νότιου τοίχου υπάρχει κόγχη αψιδωτή με παράσταση και επιγραφή. Από τις επιγραφές φαίνεται πως πρόκειται για οικογενειακό τάφο των Σαλαμών.
Σημαντικό μνημείο της Βόιλας είναι η διμάρτυρη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου πού φαίνεται πως έγινε τον 15ο αιώνα. Στο δυτικό άκρο του νότιου τοίχου υπάρχει κόγχη αψιδωτή με παράσταση και επιγραφή. Από τις επιγραφές φαίνεται πως πρόκειται για οικογενειακό τάφο των Σαλαμών.
Παντέλι - Ναός Αφέντη Χριστού
Μετά από 2,3 χλμ σε στενή άσφαλτο στα ΒΔ του Χανδρά συναντάμε έναν χωματόδρομο, που σε ορισμένα σημεία παρουσιάζει κάποιες δυσκολίες. Κατηφορίζουμε σε μια κατάφυτη χαράδρα στα ΒΔ του λόφου με τις ανεμογεννήτριες. Μετά από 3 χιλιόμετρα ο δρόμος τερματίζει. Εκεί, μέσα σ' ένα μαγευτικό περιβάλλον και αθέατο πίσω από πυκνές ελιές, λεμονιές, πορτοκαλιές και μουσμουλιές βρίσκεται χτισμένο το εκκλησάκι του Αφέντη Χριστού. Το οικοδόμημα είναι έξοχο και η παλαιότητα του ολοφάνερη, που αποδεικνύεται και από το σχετικό χάραγμα που υπάρχει, στο ναό: Hic fuit Petro Abramo 1486, δηλαδή: Εδώ ήλθε ο Πέτρο Αμπράμο το 1486. Η εκκλησία γιορτάζει κάθε χρόνο στις 6 Αύγουστου στη γιορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Περισσότερες πληρφορίες για την ιστορία του ναού μπορείτε να βρείτε εδώ.
Το αιολικό πάρκο Χανδρά
Στην αεροφωτογραφία απεικονίζεται το αιολικό πάρκο στην περιοχή του Χανδρά στην ανατολική Κρήτη (δήμος Λεύκης). Σε υψόμετρο 640-660 μ. διακρίνονται - εκτός από τις ανεμογεννήτριες, με ύψος της τάξης των 50 μέτρων - ο δρόμος που έχει κατασκευαστεί για την πρόσβαση σε αυτές, η "πλατεία" κάθε ανεμογεννήτριας (η απαραίτητη επίπεδη επιφάνεια του εδάφους για την τοποθέτησή της), καθώς και στύλοι και καλώδια της ΔΕΗ για τη σύνδεση με το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας.
Στην περιοχή του Χανδρά βρίσκεται ένα από τα 28 αιολικά πάρκα της Κρήτης. Είναι μια βουνοπλαγιά εκτεθειμένη στους ανέμους, η οποία είχε από παλιά ανεμόμυλους και σήμερα, με 18 ανεμογεννήτριες τύπου Zond Z43, έχει ισχύ 9,9 MW, συμβάλλοντας στη συνολική παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στη Κρήτη.και σήμερα, με 18 ανεμογεννήτριες τύπου Zond Z43, έχει ισχύ 9,9 MW, συμβάλλοντας στη συνολική παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στη Κρήτη
Στην περιοχή του Χανδρά βρίσκεται ένα από τα 28 αιολικά πάρκα της Κρήτης. Είναι μια βουνοπλαγιά εκτεθειμένη στους ανέμους, η οποία είχε από παλιά ανεμόμυλους και σήμερα, με 18 ανεμογεννήτριες τύπου Zond Z43, έχει ισχύ 9,9 MW, συμβάλλοντας στη συνολική παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στη Κρήτη.και σήμερα, με 18 ανεμογεννήτριες τύπου Zond Z43, έχει ισχύ 9,9 MW, συμβάλλοντας στη συνολική παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στη Κρήτη
Μεσαιωνική έπαυλη (Villa de Mezzo) στην Ετιά
Στην είσοδο του εγκαταλελειμένου χωριού "Ετιά" στην αριστερή (νότια) πλευρά του δρόμου υπάρχει μια ακόμα βενετική έπαυλη καθώς και τα ερείπια ενός ολόκληρου χωριού. Η Έπαυλη Μέζο είναι καλά διατηρημένη, πολύ ενδιαφέρουσα και επισκευάζεται. Θεωρείται ότι είναι μια από τις πιο σημαντικές βενετικές επαύλεις στην Κρήτη και χτίστηκε το 15ο αιώνα.
Η οικογένεια Μέζο ήταν μια πολύ σημαντική βενετική οικογένεια από τη Σητεία στην οποία δόθηκε η περιοχή ως τιμάριο κι έχτισαν την τρίπατη έπαυλη. Οι Τούρκοι έζησαν στη βίλα όταν κυρίευσαν την περιοχή αλλά κατά την επανάσταση του 1867 οι Κρητικοί την κατέστρεψαν.
Η οικογένεια Μέζο ήταν μια πολύ σημαντική βενετική οικογένεια από τη Σητεία στην οποία δόθηκε η περιοχή ως τιμάριο κι έχτισαν την τρίπατη έπαυλη. Οι Τούρκοι έζησαν στη βίλα όταν κυρίευσαν την περιοχή αλλά κατά την επανάσταση του 1867 οι Κρητικοί την κατέστρεψαν.